کد مطلب:46866 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:18

گنجینه پرسمان » قرآن

آيهء 172سورهء اعراف (از بني آدم و ذرّيّهء آنان پيمان گرفتيم ) يعني چه و از چه كساني ؟ اين پيمان چگونه بوده است ؟

اين آيات داستان پيمان گرفتن خدا از بني آدم و ذرّيهء و نسل آدم را بر اين كه خدا پروردگارشان است ,بيان مي كند. در حقيقت خداوند از انسان قبل از خلقت در دنيا پيمان بر وحدانيت و ربوبيت خدا گرفته و خود انسان را شاهد بر آن پيمان گرفته است , تا انسان ها در روز قيامت هنگام بازخواست نگويند: ما غافل بوديم (ونمي دانستيم ) يا نگويند: چون پدران ما مشرك بودند و ما فرزندان آنان بوديم , از اين جهت مشرك شديم . اين آيات بيان اتمام حجّت خدا بر بندگانش است .

پيمان گرفتن خدا از بندگانش مانند پيمان گرفتن شخصي از شخص ديگر نيست , بلكه پيمان خدا از انسان ها درفطرت آن ها نهفته و در خميرهء آنان جاسازي شده است و انسان در هر منزلي از منزل ها و در هر مرحله اي از مراحل انسانيت باشد, از درون در مي يابد كه مالكي و ربّي دارد و اعتراف و فرياد دروني انسان است كه : من بندهء خدايم و اومالك من است . پيمان گرفتن خدا به اين معنا است . پس وقتي كه انسان در پاسخ مي گويد: , در حقيقت زبان حال و جواب از درون و بيان فطرت است .

بعضي اين آيات را دلالت بر گرفته و گفته اند قبل از اين كه انسان به اين جهان مادي پا بگذارد, درجهان مادي ديگري قبل از اين دنيا كه ذرات آدم ها و انسان ها در آن جا بوده , خدا از انسان عده و پيمان گرفته است .

بعضي ديگر از اين آيات به اين نتيجه رسيده اند كه وقتي حضرت آدم خلق شد, خدا از پشت آدم افراد نسلش راتا روز قيامت جمع كرد و از همهء آن ذرّات عهد و پيمان گرفت .

حال بايد ببينيم به دو معنايي كه ذكر شد, درست است ؟ آيا از اين آيات عالم ذرّ استفاده مي شود؟

آنان كه از اين آيات عالم ذرّ را نتيجه گرفته اند, به قرينهء بعضي از رواياتي است كه در ذيل اين آيات آمده ودلالت مي كند خداوند ذريّهء آدم را از پشت آدم مانند مورچه (ذرّ) يا ذرّات خارج كرده و بيرون آورده و از آن ذرّات پيمان گرفته بر اين كه خدا پرست باشند و آن ذرّات نيز پذيرفته و عهد بسته اند كه به جز خدا را عبادت نكنند.

از كلمهء كه دلالت بر زمان مي كند, استفاده كرده اند كه آن عالم در اين دنيا بوده است كه خدا ذرّيهء آدم رااز صلب پدران و رحم هاي مادران و يك ظرف زماني خارج كرده و آنان را شاهد گرفته و از آنان اعتراف گرفته است : الستُ بربكم >؟ و همه شهادت داده اند و گفته اند: .

لكن اين نظريه (عالم ذرّ) دو اشكال عمده دارد:

1 آيا اين ذرّات خارج شده از پشت آبا و اجداد عاقل بوده اند؟ اگر عاقل نبوده اند, پس اعتراف و شهادت به ربوبيّت الهي متصور نيست . اگر عاقل بوده اند و ميثاق و عهده بسته اند, پس چرا هيچ كس يادش نمي آيد كه زماني عهد و پيمان بسته است ؟ اگر كسي بگويد همهء انسان ها فراموش كرده اند, با علّتي كه در آيه آمده است , سازشندارد,آن جا كه فرمود: .

2 ممكن نيست كه همه يا جمع كثيري از عاقلان چيزي را كه قبلاً بدان اعتراف كرده اند, فراموش كنند در حالي كه فاصلهء عالم ذرّ تا اين زمان (زمان خلقت افراد) بيشتر از نسبت عالم آخرت به نسبت به دنيا نخواهد بود. در عالم آخرت كارهايي را كه در دنيا كرده اند, در يادشان هست و فراموش نكرده اند, مثلاً مي گويند: .

بنابراين عالم ذرّ به اين معنا كه ذكر شده است و بعضي از اهل حديث و جمعي از مفسران توجيه كرده اند, از اين آيات استفاده نمي شود.

مرحوم علامهء طباطبايي مي فرمايد: اين ذرّاتي كه در بعضي از علما در عالم ذرّ تصور كرده اند و آمده اند و شهادت داده اند و دوباره به پشت آبا برگشته اند, اگر عاقل بوده اند, چند نوبت مسلوب العقل شده اند. يكي در وقتي كه موطن اصلي خود كه صلب آدم بوده و يكي هم در ايّام طفوليّت .

چيزي كه عاقل بوده بعد مسلوب العقل شود و بعد از مراحلي دوباره عاقل شود, چون حجّت الهي از انسان سلب مي شود, اين برخلاف مفهوم آيه است و عقل و نقل آن را نمي پذيرد.

در پايان مي فرمايد: درست است كه جملهء دلالت بر زمان گذشته دارد, ولي بايد گفت : اين جريان نوعي تقدم بر خلقت بشر دارد; به اين معنا كه بر طبق آيهء شريفه (1). به تعبير ديگر عالمي بر اين عالم احاطه دارد كه آن را عالم ملكوت مي گويند:

خدا است >.

بنابراين انسان نيز مانند بقيهء موجودات , يك عالم ملكوت دارد كه از آن عالم پا به اين عالم مي گذارد پس عالم انسان اين جهاني (مادي ) مسبوق است به عالم ديگري كه سابق بر اين عالم است كه اين عالم وافراد اين عالم درست همان افراد در آن عالم است . بنابراين , اين آيات اشارهء به آن عالم ملكوتي است كه آن عالم سابق بر اين عالم است و اين عهد و پيمان از انسان ها در آن عالم گرفته شده و آن عالم محيط بر اين عالم مادي است ,ليكن سبقت بر اين عالم دارد, به نحوهء سبقت ; يعني تقدم رتبي و تقدم عِلّي و معلولي , و هيچ اشكالي ازاشكالات سابق كه بر قائلان به شده بود, بر اين قول وارد نمي شود.